Een goed pedagogisch klimaat op school heeft ontzettend veel voordelen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel basisscholen hiermee aan de slag willen. Annet van Eck (adviseur) en Paulien Brouwer (adviseur en accountmanager) van 1801 jeugd & onderwijsadvies delen 7 succesfactoren en enkele persoonlijke ervaringen. “Mijn favoriete moment? Als je ziet dat de energie binnen het team gaat stromen en het vuurtje in alle harten begint te branden.”
Als je de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen en het pedagogisch klimaat op jouw school wilt verbeteren, kun je kiezen uit ontelbaar veel programma’s en producten. “Zelfs wij, ervaren onderwijsadviseurs bij 1801, zagen door de bomen het bos bijna niet meer”, vertelt Annet. “Daarom zijn we ons aanbod meer gaan stroomlijnen. Zo is het modulaire programma Impact op Gedrag ontstaan. Onze aanpak is erop gericht om teams duurzaam in hun kracht te zetten.”
Succesfactor 1: start vanuit een gezamenlijke visie
De eerste stap naar een stevig pedagogisch klimaat op school is volgens Paulien een gezamenlijke visie. “Het is verleidelijk om meteen aan de slag te willen met oplossingsgerichte producten, maar het begint met een gedeelde visie. Oftewel, eerst denken, dan doen”, zegt Paulien. “Waarom doe je wat je doet op school en in de klas? Wat is de bedoeling ervan? Hoe wil je dat leerlingen straks terugkijken op hun schoolperiode? Het is belangrijk dat dit bij alle teamleden van binnen zit en dat iedereen de urgentie voelt om ermee aan de slag te gaan.”
Succesfactor 2: communiceer de visie
Een gedeelde visie alleen is niet genoeg. Je moet deze vervolgens ook duidelijk communiceren. Annet: “Ik kom weleens scholen tegen die een prachtige visie hebben geformuleerd in de schoolgids, maar waar het toch niet lukt om het pedagogisch klimaat te verbeteren. De reden hiervoor is meestal dat de visie niet goed wordt gecommuniceerd; intern binnen het team én extern met bijvoorbeeld de ouders. Het moet voor iedereen duidelijk zijn: zo doen we het hier. Pas als dat voor iedereen helder is, is de voorkant op orde en kun je van start.”
Succesfactor 3: neem verantwoordelijkheid
Paulien en Annet hebben het allebei weleens meegemaakt: een team dat verwachtte dat zij de boel wel even kwamen oplossen. “Zeg jij het maar, werd er dan gezegd. Alsof ik een trucje kwam doen en het team achterover kon leunen. Maar zo werkt het natuurlijk niet”, zegt Annet. “Het gedragsteam is aan zet en verantwoordelijk voor het traject. De teamleden bepalen samen wat goed gaat en wat beter kan. Als extern adviseur houd ik het team scherp, beantwoord ik vragen en bied ik waar nodig extra ondersteuning. Maar de school wil dit en is verantwoordelijk voor de realisatie. Het mooiste vind ik het als het team de regie pakt en mij niet meer nodig heeft. Dan heb ik het goed gedaan.”
Succesfactor 4: zie het als een teamprestatie
Paulien merkt op dat de meeste scholen dit tegenwoordig wel goed voor elkaar hebben. “Voorheen was er soms maar één gedragsspecialist binnen de school en was het teamgevoel ver te zoeken. Tegenwoordig zijn het pedagogisch klimaat en de sociaal-emotionele ontwikkeling vaak vaste onderdelen op scholen, die terugkomen in het jaarplan en het leerlingvolgsysteem. Dat is heel belangrijk voor de borging. Als het onderwerp in de harten van alle teamleden zit valt het proces namelijk niet op zijn gat als net die ene bevlogen gedragsspecialist de school verlaat.”
Succesfactor 5: weet dat maatwerk nooit een rechte lijn is
Annet en Paulien hebben in hun loopbaan al talloze scholen ondersteund. Toch is de ondersteuningsvraag telkens verschillend. “Elke school is anders”, zegt Paulien. “Dat betekent dat er niet één standaardoplossing is die overal werkt. Het verbeteren van het pedagogisch klimaat op school is maatwerk. En de weg ernaartoe zit meestal vol zijweggetjes en bochten, omdat er soms eerst iets anders nodig is voordat je weer verder kunt. Daarom hebben we een modulair programma samengesteld met veel evaluatiemomenten. Even alles weer op een rijtje zetten en dan hup, weer verder.”
Succesfactor 6: neem de tijd en wil niet te snel
Dat brengt Annet op het volgende punt. “Het verbeteren van het pedagogisch klimaat is een cyclisch proces. Er is altijd werk aan de winkel, waardoor er geen enkele reden is om je onnodig te haasten.” Paulien knikt: “We snappen dat teams vaak snel concreet aan de slag willen, maar gedragsveranderingen kosten nu eenmaal tijd. Bovendien is onze ervaring dat ‘quick fixes’ niet efficiënt zijn; ze leveren op termijn onvoldoende op. Dus wat heb je liever: een snelle actie die niet lang standhoudt of een duurzame verbetering waar de hele school op de lange termijn beter van wordt? Dus bewaar de rust en ga stap voor stap te werk in de overtuiging dat het goed komt.”
Succesfactor 7: geniet van het proces
Jeuken jouw handen na het lezen van dit artikel om aan de slag te gaan met het verbeteren van het pedagogisch klimaat op jouw school? Paulien en Annet kunnen het je warm aanbevelen. “Naast alle positieve effecten is het ook gewoon ontzettend fijn om met je collega’s een gesprek te voeren over de inhoud. Om samen na te denken over de basis om tot leren te komen: dat waar het werkelijk om gaat in het onderwijs”, zegt Paulien. “En als je dan ziet dat de energie binnen het team gaat stromen en het vuurtje in alle harten begint te branden. Ja, dat is prachtig. Daar doen we het voor!”
Meer weten?
Annet en Paulien verzorgen op 15 mei tijdens het congres Grip op gedrag de workshop Pedagogisch klimaat bij ons op school? Staat als een huis! Aan de hand van stellingen, theorie, aannames en misvattingen kijken we in deze workshop met elkaar naar de elementen die zorgen voor een stevige basis. Welke aandachtspunten neem jij mee terug naar je school?
