“De overstap naar modulair onderwijs heeft consequenties op alle niveaus”
Alle 250 mbo-opleidingen van het Deltion College in Zwolle kregen de opdracht om modulair onderwijs te ontwikkelen. Het roc wil hiermee in de toekomst nog beter aansluiten bij de arbeidsmarkt en de persoonlijke behoeften van alle circa 17.000 studenten. Senior docent Heleen van ’t Hof is sinds maart 2022 als regierolhouder verantwoordelijk voor het doorvoeren van deze onderwijsontwikkeling bij de opleiding Sociaal Werk. Zij en haar team worden hierbij ondersteund door 1801 jeugd & onderwijsadvies. “Veel moet anders en dat vraagt nogal wat van een team.”
De opleiding Sociaal Werk van het Deltion College behoort tot het college Sport, Opvoeding & Maatschappij. Het team Sociaal Werk bestaat uit ruim veertig collega’s, onder wie Heleen van ’t Hof. Negen jaar geleden begon zij als docent sociale wetgeving en loopbaanbegeleider, maar inmiddels doet ze veel andere dingen naast haar rol als docent. Eén van die dingen is het begeleiden van een complexe onderwijsontwikkeling: de implementatie van modulair onderwijs.
Eigenaarschap
Hoewel het roc richtlijnen en kaders heeft meegegeven, geven alle opleidingsteams binnen het Deltion College zelf vorm aan deze onderwijsontwikkeling. “We zijn zo’n twee jaar geleden begonnen en hebben ons meteen professioneel laten ondersteunen door 1801”, zegt Heleen. “De overgang naar modulair onderwijs is een lang en ingewikkeld proces, dat consequenties heeft op alle niveaus: de visie op leren, de visie op het onderwijs, de kennis en vaardigheden binnen het team, de organisatiestructuur... Je bent gewend om dingen op een bepaalde manier te doen en dat moet allemaal anders. Dat vraagt heel veel van een team.”
In september 2022 werd opnieuw de koers bepaald. Heleen: “We bleven een beetje hangen in het visiestuk, maar de tijd begon te dringen. Als we vanaf het schooljaar 2023-2024 modulair onderwijs willen draaien, dan moesten we nu echt de organisatiestructuur bepalen en concrete acties ontwikkelen. Daarnaast was er binnen een deel van het team behoefte aan meer eigenaarschap. We wilden vanuit onze eigenheid meer zelf doen en minder afhankelijk zijn van externe consultants.”
Rolverdeling
Ilse Marks, senior onderwijsadviseur bij 1801, is als vaste begeleider aan het team verbonden. Daarnaast kan het team een beroep doen op andere 1801-experts. “Ons team is te groot om dit proces gezamenlijk op te zetten en te begeleiden. Ilse stelde daarom voor om te werken met een regierolhouder, iemand die alle acties en beslissingen aanstuurt en uitzet, en alles op teammomenten weer bij elkaar brengt”, vertelt Heleen. “Ik kreeg de rol van regiehouder toebedeeld. We hebben daarnaast stuurgroepen ingericht, die de visie en richting voor specifieke onderdelen bepalen. Denk aan toetsing en examinering, het kwalificatiedossier en pedagogisch en didactisch handelen. Ook hebben we zes moduleschrijvers aangesteld. Dit zijn collega’s die extra uren hebben gekregen om inhoudelijk met het curriculum aan de slag te gaan. Ilse heeft geholpen bij de selectie voor de regierol. Ze legde uit wat er van iedereen werd verwacht en hoe we de samenwerking het best konden inrichten. Alles vanuit de behoefte van ons team. Sindsdien gaat het veel beter.”
Feedback van studenten
Onderwijsontwikkeling is een iteratief, niet-lineair proces, waarbij je in korte perioden te werk gaat. Je past en meet, bouwt en past aan, zet stappen vooruit en achteruit, en kijkt wat werkt, tot het goed is en het doel is bereikt. Pilots zijn een cruciaal onderdeel van het ontwikkelproces.
“We vinden het belangrijk om veel te oefenen in de praktijk”, zegt Heleen. “Het is verleidelijk om het ergens tien keer over te hebben, maar beter is het om het gewoon te gaan doen. Gaat het goed, dan kunnen we door. Zo niet, dan moeten we samen terug naar de tekentafel.”
Na pilots op onderdelen bij groepen in het reguliere onderwijsprogramma is in januari 2023 één instroomklas gestart met het modulaire programma. Na de zomer starten alle acht tot tien eerste klassen met modulair onderwijs. “We hebben de studenten actief bij deze onderwijsontwikkeling betrokken: hoe ervaren jullie dit? Dat heeft waardevolle informatie opgeleverd”, zegt Heleen. “Bijvoorbeeld hoe we een dag zo moeten indelen, zodat zij het goed kunnen volhouden. Ook kregen we goede feedback op de integrale beroepsopdrachten. Hiermee krijgen studenten meer ruimte én verantwoordelijkheid. Bij sommige studenten ging het daardoor wat moeizamer, terwijl we andere studenten zagen opbloeien. Zij sprongen in de ‘aan’-stand en werden enorm creatief.”
Coachende docent
Niet alleen studenten moeten wennen aan de nieuwe situatie. Ook voor de docenten is modulair onderwijs ‘andere koek’, al is Heleen positief over hoe veel van haar collega’s het oppakken. “De leercoach begeleidt studenten in de module en is meer een procesbegeleider dan een vakdocent. Je krijgt als docent dus veel meer een coachende rol en dat vraagt om andere gesprekken, processen én een andere manier van beoordelen. Op teamdagen en scholingsdagen besteden we daarom veel aandacht aan de leervragen van docenten: wat heb jij nodig om dit straks te kunnen doen?”
Het zal volgens Heleen nog zeker een jaar kosten voordat het team zich de veranderende rol van de docent en formatief handelen heeft eigengemaakt. “Maar”, zegt ze, “dat kan prima, want dit is een kwestie van finetunen. In de basis weten we waar we voor staan en waar we naartoe willen. Mogelijk zijn er wel collega’s die liever vakdocent willen blijven. Dan is de vraag: hoe gaan we daarmee om?”
Verbinden en vertalen
Hier komt een belangrijke taak van Heleen als regierolhouder om de hoek kijken. “Voor een succesvolle implementatie van elke onderwijsontwikkeling is het belangrijk dat je iedereen meeneemt in het proces. Ik zie het als mijn rol om het team te verbinden en de grote lijnen te vertalen naar behapbare en concrete doelen. Dat betekent onder meer dat ik voortdurend aan het afwegen ben wat ik wanneer en met wie deel. Soms deel ik iets bewust nog even niet of alleen met een klein groepje. Het is een continu proces van meenemen, terugblikken, bijstellen, opnieuw voorleggen, aanscherpen, - staan we er allemaal achter? -, en weer door. En elke keer als je denkt ‘Hé, we zijn een stuk verder’, dan dient zich een nieuw vraagstuk aan waarover je mag nadenken.
De afstemming kost veel tijd, maar alleen zo wordt de verandering gedragen door het hele team. Inmiddels begint het steeds zichtbaarder te worden waar we met elkaar zo hard aan werken.”
Klankbord
Heleen zegt blij te zijn met haar wekelijkse contactmoment met Ilse, die zij naar eigen wens mag invullen. “Ik ben van oorsprong docent en geen procesbegeleider, veranderkundige of onderwijsontwikkelaar. 1801 heeft al die expertise wel in huis. Ilse beschikt over een enorme bak kennis én heeft ervaring met andere roc’s. Ze kan op alle lagen iets voor ons betekenen. Ze begeleidt werksessies, geeft workshops en schrijft op verzoek van de moduleschrijvers mee aan het inhoudelijke onderwijs. In onze wekelijkse gesprekken sparren we over dingen waar ik op dat moment mee bezig ben. Soms heb ik vragen op procesniveau: wat is een handige vervolgstap, hoe vlieg ik dit aan, hoe bereid ik dat voor? Een andere keer leg ik haar een onderwijskundig vraagstuk voor of gaat het over mijn persoonlijk handelen: hoe spreek ik iemand ergens op aan? Of, die en die zitten niet op één lijn en ik sta ertussen – Help, hoe begeleid ik dit? Nadat ik met Ilse heb gesproken, weet ik wat ik moet doen en kan ik het zelf uitdragen. Dat vind ik zo krachtig aan 1801: zij versterken individuen en onderwijsinstellingen, zodat zij het uiteindelijk zélf kunnen doen. Zo houd je het bij het onderwijs.”
Meer informatie?
Wil je weten hoe jij leiding kunt geven aan verandering in het onderwijs? Download dan het gratis whitepaper ‘Onderwijsontwikkeling op maat in het mbo’.
Geïnteresseerd in een vrijblijvende kennismaking? Neem dan contact op met 1801-adviseur Ilse Marks via i.marks@1801.nl of bel: 088 1801 318.
