Niet durven vragen of een vriendje na schooltijd wil komen spelen, weinig zelfvertrouwen hebben of veel negatieve dingen over jezelf zeggen: er zijn kinderen die op school door hun angsten belemmerd worden. Ze blokkeren als ze een prestatie moeten leveren of een beurt krijgen. De angst en stress die dit oplevert, leidt tot onderpresteren, moeite hebben met sociale situaties en geen nieuwe dingen durven proberen. Hoe kun je deze kinderen helpen?
Kinderen die angstig zijn en op school geremd worden in hun ontwikkeling, kunnen therapie of een behandeling krijgen. Tijdens de behandeling gaat het kind op een veilige manier doen waar het bang voor is, om zo de angst te verminderen. Een onderdeel van faalangst is namelijk dat kinderen gaan vermijden waar ze bang voor zijn of wat ze spannend vinden. Ze willen bijvoorbeeld geen spreekbeurt houden en vinden het verschrikkelijk om een voorleesbeurt te krijgen. Hoe meer ze dit vermijden, hoe groter de angst wordt.
De kern van de behandeling is ‘oefenen met waar je bang voor bent’: je gaat het oefenen met spannende situaties en de gedachten die daarbij horen voorzichtig opbouwen. Als het kind een spreekbeurt heel eng vindt, oefent het eerst met een spreekbeurt aan de hond, daarna aan zijn beste vriend en dan misschien aan een groepje van 3 kinderen. We stimuleren een kind om hier stappen in te maken, maar als het kind iets echt nog niet aandurft, doen we het niet.
Er is niet één manier waarop angsttherapie of faalangstbehandeling wordt gegeven: dit is altijd op maat en in samenspraak met het kind. De behandeling start altijd met een kennismaking. Wie is het kind, wie de behandelaar, en wat zijn de sterke kanten van het kind? Die connectie is ontzettend belangrijk voor een effectieve behandeling. Soms is het nodig dat het kind daarna leert hoe gevoelens precies werken. Hoe voel je aan je lijf dat je bang bent, en hoe kun je dat herkennen?
Een belangrijk onderdeel in de behandeling zijn de 4 G’s: gebeurtenis, gedachte, gevoel en gedrag. Als er iets gebeurt, dan heb je daar gedachtes bij. Die zorgen voor een gevoel en sturen het gedrag. In de behandeling wordt met situaties geoefend en wordt alles uitgetekend. Een methode die wij daarvoor gebruiken komt uit Teken je gesprek – over faalangst. Je ziet hieronder een voorbeeld.
De Gebeurtenis is hier ‘De beurt krijgen in de klas’. Gedachtes die daarbij horen zijn onder andere ‘Iedereen gaat mij uitlachen’ en ‘Ik krijg een rood hoofd’. Gevoelens die daarbij horen zijn ‘Bang’ en ‘Verdrietig’. Gedrag dat je daarna vaak ziet is dat het kind het niet wil doen of blokkeert. Door het uittekenen van de situatie ziet het kind dat dit geen helpende gedachtes zijn. Vervolgens tekenen we de vragen in waarmee we de niet-helpende gedachten uitdagen (‘Weet ik zeker dat dit gaat gebeuren?’ ‘Is dat een ramp?’) en de gedachtes die wél helpend zijn, plus het gevoel dat daarbij kan horen. Door hiermee te oefenen, leert het kind hoe het met spannende situaties om kan gaan. Als het kind merkt dat het rampscenario uitblijft, neemt de angst af.
Daarnaast leert het kind tijdens angsttherapie of de faalangstbehandeling ook ademhalingsoefeningen en ontspanningsoefeningen. Dit kan het kind helpen om rustig de situatie te beoordelen en goede keuzes te maken.
Maak samen met het kind een poster waarop zijn of haar sterke kanten te zien zijn. Laat het kind nadenken over waar het goed in is en wat zijn "super power" is. Dit helpt het kind zich bewust te worden van zijn eigen capaciteiten en bouwt zelfvertrouwen op.
Als je het kind beloont, focus dan op het proces in plaats van alleen op de uitkomst. Geef feedback op de inzet en het doorzettingsvermogen van het kind. Op deze manier leert het kind dat inspanning waardevol is en heeft het invloed op zijn succes. Het voorkomt ook dat het kind onzeker wordt over resultaten.
Moedig het kind aan om een positief dagboekje bij te houden waarin het noteert wat het die dag goed heeft gedaan of wat is gelukt. Het creëren van een mooi boekje samen met het kind geeft het een visuele herinnering aan zijn successen en sterke punten.
Kijk samen met het kind naar films zoals "Inside Out" om het te helpen emoties te herkennen en begrijpen. Door samen te praten over de gevoelens die de personages ervaren, leert het kind zijn eigen emoties beter te begrijpen en te uiten.
Erken altijd de gevoelens van het kind, zelfs als je ze niet volledig begrijpt. Vermijd uitspraken als "Stel je niet zo aan" en geef ruimte voor het kind om zijn emoties te uiten. Op deze manier leert het kind dat het normaal is om emoties te voelen en dat het veilig is om deze met zijn ouders te delen.
Laat het kind een steunknuffel kiezen of maak samen met het kind een steunvoorwerp. Dit kan het kind kracht en troost bieden in moeilijke situaties. Het proces van het maken van dit object kan op zichzelf al therapeutisch zijn.
Leg aan het kind uit dat fouten maken een natuurlijk onderdeel is van leren. Introduceer bijvoorbeeld het concept van de "leerkuil". Help ouders begrijpen dat fouten niet altijd negatief zijn en dat ze vaak waardevolle leermogelijkheden bieden. Dit helpt het kind een positieve houding ten opzichte van uitdagingen en fouten te ontwikkelen.
Ga als ouder niet zomaar mee in het vermijden van dingen die het kind angstig vindt. Hierdoor worden situaties alleen maar enger. Kijk samen naar wat het kind nodig heeft om iets wel aan te durven. Als het kind echt helemaal niets wil proberen, dwing het kind dan niet.
Wil je meer weten over faalangsttraining bij 1801? Kijk dan hier.