Meertaligheid biedt volop kansen!

Tijden veranderen en dat is soms maar goed ook. Waar meertalige kinderen en hun ouders vroeger te horen kregen: ‘Hier praten we Nederlands’, groeit het bewustzijn dat meertaligheid er gewoon bij hoort. Marga van Mil-Leijtens (teamleider logopedie, logopedist en specialist meertaligheid bij 1801) en Anneke Jehee (pedagoog en accountmanager bij 1801) zien meertaligheid in de klas ook als een kans. 

Weet jij hoeveel talen en dialecten er in jouw klas en op jouw school worden gesproken? “Veel leraren denken dit wel te weten, maar staan versteld van het werkelijke aantal als ze de vraag daadwerkelijk stellen”, zegt Marga. “Meertaligheid is in deze tijd heel normaal;
je kunt er niet meer omheen. In de grote steden is minstens de helft van de bevolking meertalig. Alleen al in Rotterdam wonen 280 verschillende nationaliteiten. Ook buiten de Randstad wordt de multiculturele samenleving steeds zichtbaarder én hoorbaarder. Volgens onderzoek van het CBS spreekt een kwart van de pubers thuis een andere taal of ander dialect.”

Taalbewustzijn
Anneke zegt blij te zijn dat de term NT2 uit zwang raakt. Voor veel kinderen is het Nederlands al vanaf de geboorte een van hun twee talen, of het is de derde of vierde taal die ze leren”, zegt ze. “Daarnaast is het een aanduiding die meertalige kinderen automatisch problematiseert.
Ten onrechte, want in het geval van een taalachterstand of taalontwikkelingsstoornis spelen vaak andere factoren een rol. Ook in de thuistaal kan te weinig aanbod zijn en is er soms sprake van een blootstellingsachterstand. Maar bij meertalige kinderen met een goede basis in de thuistaal zien we juist een groter taalbewustzijn. Er is dus niets mis met kleuters die met elkaar in het Pools, Turks of Italiaans kletsen.”
Anneke legt uit: “Meertalige kinderen beschikken al over de vaardigheden om een taal te leren – dat hebben ze immers al een keer gedaan – en dat geeft ze een voorsprong. Ook eentalige leerlingen profiteren van meertaligheid in de klas. Door hun nieuwsgierigheid te
prikkelen en ze bewust te maken van de overeenkomsten en verschillen tussen talen, neemt ook hun taalgevoeligheid toe.”

Hoge verwachtingen
Wat vraagt dit van de school en het team? “Het begint met de juiste mindset en een visie”, zegt Marga. “Veel scholen hebben een taalbeleid,
maar je wilt eigenlijk toe naar een talenbeleid: meervoud. Hoe ga je om met alle talen die een rol spelen bij de kinderen? De ‘Taalvriendelijke School’ geeft handvatten om meertalige leerlingen te helpen om met gebruik van hun thuistaal op school hun taalontwikkeling, schoolprestaties en zelfvertrouwen te vergroten.” Je kunt als team natuurlijk ook zelf aan de slag met meertaligheid.
Volgens Marga is het in dat geval belangrijk dat er aandacht is voor de thuistalen in de klas. “Als een leerling de thuistaal niet mag
gebruiken, diskwalificeer je hem of haar als persoon. Dat kan gevoelens van frustratie en onveiligheid opwekken en zelfs kansenongelijkheid in de hand werken. Daarom is het zaak dat een meertalige leerling, net als ieder ander kind, écht gezien wordt op school. Heb hoge verwachtingen en zet alle thuistalen in ten behoeve van het leerproces. Dit komt het pedagogisch klimaat ten goede, biedt ruimte voor gesprek en zet aan tot denken en handelen.”

Nieuwsgierig
Een vraag die vaak gesteld wordt, is: ‘We willen wel, maar hoe pakken we het aan?’ “Leraren kunnen zich ongemakkelijk voelen als zij een leerling niet kunnen verstaan”, zegt Marga. “Maar gesprekjes van leerlingen in de thuistaal gaan meestal over de lesstof. Maak samen
met de leerlingen goede afspraken over het gebruik van thuistalen en toon interesse.”
Dat brengt Anneke op die andere beer op de weg: ‘We moeten al zoveel’. “Ik zie teams die huiverig zijn om hiermee aan de slag te gaan, maar die al na één gesprek razend enthousiast zijn. Begrijpelijk, want meertaligheid, diversiteit en burgerschap zijn ook leuke én nuttige
onderwerpen. Nieuwsgierig zijn naar elkaar is een welkom tegengeluid in een polariserende maatschappij. En zoveel mogelijk verbindingen leggen: dát is waar het vak van leraar over gaat. Door meertaligheid een plek te geven in de klas ben je als leraar dus echt bezig met
de essentie van het onderwijs. In de praktijk betekent het dat je je pedagogische en didactische vaardigheden toespitst op de behoeften van meertalige leerlingen.”

1801 IS ER OOK VOOR JOU!
1801 biedt scholingstrajecten op maat die aansluiten bij de ontwikkelvraag van het team. De vraagstukken kunnen namelijk heel verschillend zijn, denk bijvoorbeeld aan een school met veel vluchtelingen- of expatkinderen. We denken mee met besturen en gemeenten over hun visie en beleid, en helpen ook met praktische vragen. Onze preventieve logopedisten (lees ook De werkdag van… op pagina 14) geven voorlichting aan ouders en onderwijsprofessionals over meertaligheid en talensensitiviteit. En we zijn er natuurlijk ook voor kinderen die een steuntje in de rug nodig hebben. Bijvoorbeeld wanneer de (meertalige) ontwikkeling niet volgens verwachting verloopt.

Wil jij aan de slag met meertaligheid in de klas? Met deze tips kun je vandaag al beginnen:

1. Hoe taalrijk is jouw klas? Vraag eens welke talen jouw leerlingen thuis spreken en horen.
2. Zorg dat je je leerlingen goed kent en stem jouw (zo hoog mogelijke) verwachtingen hierop af.
3. Hoe ziet de thuistaalomgeving van leerlingen eruit? Laat ze een taalpaspoort invullen: Welke taal spreek je thuis, met oma, met vrienden, tijdens het gamen? In welke taal droom je?
4. Maak de verschillende thuistalen en culturen van leerlingen zichtbaar in de klas. Schrijf bijvoorbeeld ‘Welkom’ in alle talen en zorg voor boeken in meerdere talen.
5. Maak zoveel mogelijk haakjes tussen de thuistalen van leerlingen, schoolvakken en de actualiteit. Bijvoorbeeld op Moederdag (‘Hoe zeg jij ‘mama’?) of vergelijk het alfabet in verschillende talen.
6. Maak afspraken met de klas over wanneer kinderen wel/niet hun thuistaal mogen gebruiken.
7. Laat nieuwkomers gerust in hun thuistaal met een taalmaatje overleggen over de opdracht. Het is belangrijk dat ze eerst begrijpen wat er wordt bedoeld.
8. Bied meertalige leerlingen vaak spreekkansen en zorg voor veel interactie in de klas.
9. Hoe communiceer je als school met de ouders? Kun je ze (ook) aanspreken in hun thuistaal? Zijn er teamleden die Arabisch of Spaans spreken? Zet desnoods een vertaalapp of tolk in.

Meer weten?
Mail Anneke Jehee op a.jehee@1801.nl of met Marga van Mil via m.vanmil@1801.nl.