Het lerarentekort: een tekort aan leraren of te weinig leraren voor het systeem?

Het lerarentekort in Nederland blijft een groeiende zorg voor het onderwijs. Het vormt een uitdaging die de kwaliteit van het onderwijs beïnvloedt maar ook effect heeft op de werkdruk en het plezier dat leraren aan hun vak ontlenen. Wat kunnen scholen doen aan het lerarentekort? We vroegen het Sanne Kokkeler, onderwijsadviseur bij 1801.

Waarom is er een lerarentekort?

Sanne wijst op enkele belangrijke factoren: “Het lerarentekort is een complex probleem. Iedere regio in Nederland heeft te maken met eigen uitdagingen, die invloed kunnen hebben op het onderwijs en dus op de leraren. Vergrijzing is er daar één van, of toenemende gedragsproblematiek bij kinderen gerelateerd aan straatcultuur. Daarnaast is er een heersend beeld in onderwijsland dat er een enorme werkdruk is. En begrijp me niet verkeerd: die ervaar ik ook! ‘We’ moeten aan verschillende eisen voldoen: willen hogere PISA-scores halen, hebben iets te doen aan burgerschap en basisvaardigheden en krijgen ondertussen ook nog te maken met mondigere kinderen en ouders. In het systeem zoals we dat nu hanteren loopt de emmer ondertussen over. Dat beeld doet naar mijn idee weinig goeds voor het prachtige vak dat leraren hebben.”

Heeft de lerarenopleiding (Pabo) invloed op het aantal leraren?
Sanne: “Mogelijk. Ik kan niets zeggen over de huidige kwaliteit van de Pabo’s, of hoe deze nu georganiseerd zijn. Een jaar geleden maakten de kamer van toen en minister Dijkgraaf zich zorgen over de kwaliteit van de Pabo’s. En ik heb wel het idee dat er nog steeds meer vrouwen naar de Pabo gaan dan mannen. Wellicht speelt dat een rol!

Bovenstaand gecombineerd geeft mij de indruk dat het beeld dat ‘men’ van ons vak heeft, anders is dan dat het daadwerkelijk is. Ja, het is hard werken en ja, er werken veel vrouwen in het onderwijs, maar kijk eens naar wat we iedere dag doen voor de kinderen en welke enorme bijdragen we hebben aan hun ontwikkeling! Laten we dat beeld naar buiten sterker neerzetten!”

En wat kunnen scholen doen als de leraren werkdruk ervaren?

Sanne: “Een belangrijke overweging, als scholen de werkdruk willen verlichten, is om kritisch te kijken naar de manier waarop onderwijs georganiseerd wordt. Want voor mij is die vraag nog veel meer prangend: hebben we een lerarentekort, of proberen we mensen te vinden voor een systeem dat niet meer past? Waartoe dient ons onderwijs eigenlijk? Door deze vraag centraal te stellen, kunnen scholen bepalen of er wel een tekort aan leraren is, of dat er te weinig leraren zijn voor het systeem zoals we dat nu hebben.

Voor de meeste scholen geldt dat zij functioneren in een systeem dat al ‘tig jaren’ bestaat, ‘we hebben het altijd zo gedaan’ hoor je vaak. Het is goed dat scholen kijken naar de manier waarop zij het onderwijs nu aanbieden: past het nog bij de huidige maatschappij, bij de kinderen, bij de situatie waarbij er minder leraren zijn?”

Waartoe dient ons onderwijs?

Sanne: “Mijn uitgangspunt is altijd: waartoe dient ons onderwijs? En waartoe dienen de dingen die we de hele dag door doen? Sluiten die wel aan bij onze missie en visie? Wanneer je jezelf die vragen stelt, kunnen scholen kijken welke taken en processen essentieel zijn en welke mogelijk anders te organiseren zijn. Door efficiënter te werken en prioriteiten te stellen, kunnen scholen de werkdruk verminderen en de focus leggen op kwalitatief goed onderwijs. Er is veel ruimte in de dingen die ‘moeten’!”

“Een andere mogelijke benadering is het heroverwegen van de organisatiestructuur van het onderwijs. Past het systeem met jaarstofklassen nog? Hebben we alleen leraren nodig voor de klas, of kunnen andere personen ook een rol hebben? Leren we eigenlijk alleen in de school, of ook daar buiten? En wat doen we dan met het antwoord op die vraag? Laten we beginnen met het stellen van vragen en onderzoeken wat er mogelijk is voor jouw school, met jouw team, met jouw kinderen en ouders, binnen de kaders die er zijn. En dat betekent dat de antwoorden voor alle scholen verschillend kunnen zijn! Voor mij is de basis wel dat er goed onderwijs gegeven moet blijven worden, dat gestoeld is op kennis die we hebben uit onderzoek. Maar de organisatie daaromheen kan anders!

Streven naar creatieve oplossingen

Het lerarentekort is een complex probleem dat niet snel opgelost zal worden. Maar door samen te werken en creatieve oplossingen te verkennen, kunnen scholen de uitdagingen overwinnen en de kwaliteit van het onderwijs verbeteren. Het is cruciaal dat scholen blijven streven naar een werkomgeving die leraren ondersteunt en stimuleert, terwijl tegelijkertijd de behoeften van leerlingen worden vervuld.

Tips van Sanne:

1. Start een dialoog over de missie van het onderwijs op jouw school. Wat is de richting van ons onderwijs en hoe laten we onze inrichting en verrichting daarop aansluiten?
2. Heroverweeg de organisatiestructuur van het onderwijs en zoek naar manieren om te werken met minder leraren, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit van onderwijs.
3. Identificeer taken en processen die bijdragen aan de werkdruk van leraren en overweeg of ze noodzakelijk zijn.
4. Erken de cruciale rol van leraren in het onderwijsproces: goed onderwijs staat of valt met de leraar. Zorg altijd voor een ondersteunend en stimulerend werkklimaat.

In contact treden met Sanne?

Wil je eens sparren over oplossingen van het lerarentekort? 1801 denkt graag met je mee bij het vinden van innovatieve en effectieve oplossingen die aansluiten bij jouw specifieke situatie en doelstellingen. Neem contact op met Sanne Kokkeler.