Leerlingen motiveren: de heilige graal of binnen handbereik?

In de eeuwenoude kunst van het onderwijzen wordt motivatie vaak beschouwd als een heilige graal, een mysterieus elixer dat niet zomaar kan worden uitgedeeld. Het is net een vonk die van binnenuit moet ontstaan. Als leraar kun je een ander niet direct motiveren, maar je kunt wel de toneelmeester zijn van een omgeving waarin motivatie kan bloeien. En zoals elke virtuoze toneelmeester weet, vergt dit finesse, begrip en een goed gekozen decor. 

Met dertig leerlingen in één klas lijkt het op het eerste gezicht een onmogelijke taak om iedere leerling gemotiveerd te krijgen. Maar de sleutel ligt in het kennen van je leerlingen om aan te kunnen sluiten bij interesses, waarden en doelen.  En dat is een flinke investering. Keuzes maken in de context en omgeving is daarbij cruciaal. Je betreedt de wereld van de leerlingen om de connectie te vinden.

Motiveren in het po, vo en mbo

In het primair onderwijs is het belangrijk dat de leerlingen over een rijke leeromgeving beschikken. Deze leeromgeving, die aanspreekt op zintuigen en handelingen, wordt de speeltuin van kennis. Taal en voorbeelden moeten resoneren met de leef- en belevingswereld van de kinderen. 

In het voortgezet onderwijs is het belangrijk dat je qua taal en voorbeelden aansluit bij de leerlingen. De Eredivisie, Temptation Island, de nieuwste video van Nikki Tutorials – het kan helpen om je te verdiepen in de belevingswereld van je leerlingen. Gebruik het als onderdeel van de lessen of om laagdrempelig bij te praten.

In het mbo komen taal en ruimte samen, vooral als het vakopleidingen betreft. Daarmee kun je als docent de buitenwereld naar binnen brengen. Een autowerkplaats met vijf auto's kan net zo goed een klaslokaal zijn, waar de praktijk en de lesstof harmonieus samenkomen.

Extrinsieke motivatie

Het zal niet altijd gemakkelijk zijn. Het stampen van Franse woordrijtjes is voor de meeste leerlingen verre van opwindend. Maar hierin schuilt de kunst van extrinsieke motivatie - het uitleggen van het 'waarom'. Net zoals een onvermijdelijk examen dat gewoon moet gebeuren. Leren is niet altijd bedoeld om leuk te zijn; het is een reis door de leerkuil, waarin de leerling soms moet afdalen om weer op te klimmen. Hierin schuilt de kracht van het bewustzijn, het vermogen om uit te leggen waarom dit 'saaiere' werk essentieel is, en ook daar is het hebben van een relatie voorwaardelijk. 

Keuzes maken

Wat vraagt dit alles van jou als leraar? De nadruk op motiveren vergt een transformatie van jouw onderwijs. Het vereist dat je stilstaat bij jouw doel van je les. Wil je twee hoofdstukken doornemen of bouwen aan je relaties? In de eerste weken van een nieuw schooljaar kun je gerust inzetten op het laatste, in plaats van blind de methode te volgen. Een lange adem is vereist in het bouwen van relaties met elke leerling. Het zal niet altijd meteen klikken, maar gun jezelf de tijd en erken dat het prima is dat het tijd kost.

Soms hebben leerlingen gewoon geen zin en laten ze dat merken. Juist dan is het van belang door te zetten en niet op te geven. Het motiveren van leerlingen is een kunst op zich, een spel van relaties, bewustwording, creativiteit en een positieve insteek. Het is een reis met soms hobbelige wegen, maar elke inspanning draagt bij aan het uiteindelijke meesterwerk van motivatie in het klaslokaal.