Sinds de nieuwe wet voor burgerschapsonderwijs is ingegaan (in 2021) worstelen veel scholen met de invulling hiervan. Burgerschapsonderwijs zou veel tijd kosten, terwijl de werkdruk al hoog is. Tegelijkertijd staan scholen onder druk om ook de opbrengsten van de andere basisvaardigheden taal en rekenen te versterken. En hoe doe je dat eigenlijk: doelgericht en samenhangend invulling geven aan burgerschapsonderwijs.
Voor het goed functioneren van een open en vrije samenleving als Nederland is het belangrijk dat de inwoners een gezamenlijke basis hebben met gemeenschappelijke democratische waarden. Dit wordt burgerschap genoemd. Het bevorderen van burgerschap is sinds 2006 een wettelijk vastgelegde taak van scholen. Burgerschapsonderwijs zorgt ervoor dat kinderen en jongeren de basiswaarden van onze samenleving kennen en respecteren. En hier veel mee kunnen oefenen.
In het huidige onderwijssysteem ligt de nadruk op een goede beheersing van de basisvaardigheden taal en rekenen, bijvoorbeeld met behulp van het Masterplan basisvaardigheden of het NPO . Toch zie je dat er ook steeds meer aandacht komt voor de basisvaardigheid burgerschap. Een goede ontwikkeling als je weet wat er nodig is om tot leren te komen: wanneer kinderen zich veilig voelen (in een groep) en ze de ruimte krijgen om zichzelf te mogen zijn. Burgerschap is dus dé basis om tot leren te komen. Kinderen leren zo op een goede manier hun stem te gebruiken. Bovendien draagt goed burgerschap bij aan een verdraagzame, kansengelijke, diverse en vreedzame samenleving. En daar hebben we allemaal baat bij!
Uit recent onderzoek van de Onderwijsinspectie blijkt dat vrijwel alle leraren burgerschapsonderwijs belangrijk vinden, maar dat een doelgerichte en planmatige aanpak op scholen vaak ontbreekt. De PO-Raad heeft daarom negen ijkpunten of kenmerken van goed burgerschapsonderwijs vastgesteld. Ook ontwikkelde de PO-Raad samen met de Stichting School & Veiligheid het project Burgerschap op de Basisschool. Omdat we bij 1801 goed zijn in het vertalen van visie naar de (onderwijs)praktijk hebben wij aanvullend een 6-stappenplan ontwikkeld.
In slechts 6 overzichtelijke stappen geef je burgerschapsonderwijs efficiënt, structureel én duurzaam een plek binnen jouw school:
Alles begint met visie. In dit geval een duidelijk beeld van wat jouw school met burgerschap wil bereiken. Wat beschouwt jouw school en team als goed burgerschap? En welke taak heeft jouw school hierin?
De ene school is de andere niet. Burgerschapsonderwijs wordt pas van betekenis als je het afstemt op wat er in de leefwereld van de kinderen speelt en wat past bij de context van jouw school.
De volgende stap is het verwerken van de visie en context tot heldere leerdoelen op schoolniveau. Wat moeten jouw leerlingen kennen en kunnen op het gebied van burgerschap als ze de basisschool verlaten?
Goed burgerschapsonderwijs kent een doorlopende leerlijn. Er zijn preventieve programma’s voor sociaal-emotionele ontwikkeling, pedagogisch klimaat en burgerschapsonderwijs, zoals Kwink, de Kanjermethode en De Vreedzame School . Daar zit al een duidelijke leerlijn in. Maar met één lesje in de week ben je er niet. Verspreid de leerdoelen en inhoud daarom over de leerjaren en geef ze ook een plek in bestaande vakken of leergebieden, de schoolcultuur of de binnen- en buitenschoolse activiteiten.
Maak het leuk, geef als leraar en school het goede voorbeeld en doe het samen! Ontwikkel of koop inspirerende lesmaterialen en projecten en beschouw de hele schoolomgeving als een oefenplaats voor het omgaan met de basiswaarden van de democratie. Betrek dus ook ouders en de buurt, want ‘it takes a village to raise a child’.
Evalueer regelmatig of jouw school nog steeds het goede goed doet en stuur waar nodig bij.
Wil je meer weten over burgerschapsvorming en de aanpak van 1801? Lees dan hier verder of neem contact met op met Anneke Jehee.